Onverwachts hoogtepunt

Er zijn, zo zegt men, twee goede redenen om als toerist naar Amritsar te reizen: De Gouden Tempel en een opmerkelijke dagelijkse ceremonie aan de grens met Pakistan. We besloten er op weg naar het zuiden te stoppen.

Het Gouden Tempel-complex in Amritsar is de belangrijkste plek voor de Sikhs in de wereld. We wisten niet zoveel van het Sikh-geloof, maar hebben er ons voor de gelegenheid in verdiept. We waren aangenaam verrast. Het geloof is opgericht door Guru Nanak omstreeks 1500, als een reactie op het Hindoeïsme en de Islam. Het kastesysteem vond hij maar niets, het was een systeem dat de Brahmanen (de hoogste kaste) in staat stelde de rest uit te buiten. Het idee dat vrouwen op de een of andere manier minder belangrijk waren dan mannen vond hij ook flauwekul. Hij predikte een realistisch geloof: Er is geen hiernamaals, je moet er hier en nu iets van maken. Je moet een goed familieleven leiden, en zorgen voor mensen die het minder goed hebben dan jij. Een beetje dagelijkse meditatie is goed, maar je jarenlang terugtrekken om een ascetisch leven te leiden en veel te mediteren heeft geen enkele zin. Het blind volgen van rituelen vond hij ook onzin. Dapperheid vond hij wel een grote deugd. Je moet altijd durven gaan staan voor dat wat je echt vindt en niet bang zijn.

De Gouden Tempel zelf is adembenemend. Je betreedt - blootsvoets - een min of meer vierkant complex van tweehonderd meter breed en lang dat bestaat uit aaneengesloten witmarmeren gebouwen. Na een trap bestegen te hebben ben je binnen en vind je een kunstmatig aangelegd, vierkant meer. Bezoekers lopen, met de klok mee, via een brede marmeren vloer om het meer. En precies in het midden staat de gouden tempel zelf te blikkeren in de felle zon.

We zijn er drie keer geweest. Het verveelt niet, bovendien veranderen het uiterlijk van de tempel en de sfeer met de tijd van de dag. De Sikhs, die er indrukwekkend uitzien omdat de mannen allemaal baarden hebben en een tulband dragen, baden in het meer, tussen de goudkarpers. Mensen maken onophoudelijk foto's van elkaar met de tempel op de achtergrond. Ze willen ook telkens met ons op de foto, veel bezoekers zijn nog geen mensen uit het westen gewend. Je voelt je al snel een halve celebrity.

Voor de Sikhs zijn gastvrijheid en gemeenschapszin misschien wel de allerbelangrijkste deugden, en bij het tempelcomplex is een restaurant waar je gratis kunt eten. Er komen zoveel mensen op de tempel af dat ze het ongelofelijke aantal van 30.000 tot 80.000 maaltijden per dag serveren. Ze hebben een machine waar je heel veel deeg in moet stoppen en die vervolgens 10.000 chapati's in een uur maakt (3 per seconde!). We hebben een keertje meegegeten, en het is een mooie ervaring. Je krijgt een bord, een kom, en een lepel. Dan wacht je even en na een teken loop je een enorme hal in waarna je gaat zitten in een van vele lange rijen. Dan komen de mensen langs met eten. Het drinkwater komt uit een grote tank die wordt rondgereden op een karretje. De rest wordt geserveerd door mensen met grote emmers. Je kan zoveel eten als je wilt, maar het gaat wel snel. Na een kwartier staat iedereen op en loopt naar buiten, waarna er snel wordt geveegd en gedweild voor de volgende ronde. Buiten lever je je bestek in bij een rij mannen die het doorgeven naar een plek waar honderden vrouwen af staan te wassen. Het gratis restaurant is tegelijkertijd een indrukwekkend gebaar en een enorme militaire operatie, en het gevolg is dat er in Amritsar - in tegenstelling tot in andere Indiase steden - nauwelijks bedelaars zijn.

De grens met Pakistan ligt 25 kilometer van Amritsar en elke dag voeren de Indiase en Pakistaanse militairen een theatraal ritueel op voordat de grens om 7 uur 's avonds gesloten wordt. De twee landen leven al lang in onmin met elkaar, en de wederzijdse minachting wordt goedmoedig en georganiseerd op elkaar botgevierd. De grensovergang zelf bestaat uit een Indiaas hek en een Pakistaans hek op nog geen twee meter van elkaar, en aan beide kanten staan tribunes. Aan de Indiase kant zijn de tribunes bescheiden maar overvol, met zeker 3000 mensen. Aan Pakistaanse kant heeft men een half stadion gebouwd, maar meer dan een paar honderd mensen - mannen en vrouwen strikt gescheiden - zitten er niet. Aan beide kanten klinkt keiharde muziek om mensen in de stemming te brengen - of om ze op te hitsen. De Pakistani aan de andere kant van de grens horen we nauwelijks, maar de Indiase mensen om ons heen schreeuwen hun kelen schor met nationalistische leuzen.

Dan gaan een paar honderd Indiase vrouwen dansen op de straat vlak voor de hekken. Ze dansen uitbundig, overdreven uitbundig zelfs, en we denken dat ze het doen om de Pakistaanse vrouwen de ogen uit te steken. "Lekker puh, wij dansen hier zomaar op straat, dat mogen jullie niet!" Inderdaad, aan Pakistaanse kant zien we niet meer dan wat vrouwen die op de tribune af en toe zwaaien met kleine vlaggetjes.

De ceremonie zelf is hilarisch. Militairen met heel vreemde uniformen inclusief enorme hanenkammen op hun hoofd - rood voor India, groen voor Pakistan - marcheren van enige afstand steeds heel dreigend naar het hek. De benen worden daarbij op een spastische manier omhoog gezwaaid, wat doet denken aan Monty Python's "Ministry of Silly Walks". Ze stampen, ballen hun vuisten, maken zelf het "Fuck you-gebaar" - hoewel zonder middelvinger - en doen alles om elkaar gespeeld te intimideren. Elke beweging wordt begeleid door een drummer en uiteraard door het publiek dat de soldaten hartstochtelijk aanmoedigt. Dan gaan de hekken open, en staan alle hanenkammen tegenover elkaar, waarbij ze elkaar vol haat en minachting in de ogen kijken. Ten slotte worden beide vlaggen gestreken, keurig precies tegelijk, waarna de hanenkammen de hekken dichtgooien, bijna letterlijk in elkaars gezicht. En dan is het over, en eindigt de merkwaardige voorstelling met gejuich aan beide kanten.

Amritsar was zeer de moeite waard, er was maar een nadeel: Het ligt op zeeniveau en na de koele bergen hebben we nu weer te maken met een gevoelstemperatuur van gasovenstand 4. Op naar Mumbai en dan naar het zuiden, waar het weer wat koeler is.

Madelijn en Ap

PS. We hebben een filmpje gemaakt van de ceremonie bij de grensovergang. Zie video's!